«Δημοκρατικό» επιχειρείν στο νέο Πανεπιστήμιο

Με ακροβασίες ανάμεσα στον εκδημοκρατισμό των ΑΕΙ και τον επιχειρηματικό εκσυγχρονισμό

τους, το υπουργείο Παιδείας επιχειρεί να ισορροπήσει πάνω στο τεντωμένο σχοινί της μεταρρύθμισης στην ανώτατη εκπαίδευση, υπό συνθήκες επιδεινούμενης κρίσης.

Με άλλα λόγια, το προτεινόμενο και πολυαναμενόμενο σχέδιο νόμου για τα ΑΕΙ, μοιάζοντας να έχει δυο όψεις περιλαμβάνει: από τη μια, ενίσχυση των συλλογικών οργάνων, επαναφορά ακαδημαϊκών και συλλογικών κατακτήσεων (έστω με μέτρο, για να φανεί και το ζητούμενο της τήρησης της νομιμότητας) και αντιμετώπιση ορισμένων παρεμβάσεων από προηγούμενες κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια.

Από την άλλη, όμως, θεσμοθέτηση και ταχεία προώθηση του επιχειρηματικού μοντέλου με τρεις βασικές αλλαγές: α) εισάγονται μηχανισμοί χρηματοδότησης που βασίζονται όχι στον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά στους Ειδικούς Λογαριασμούς όπου βρίσκονται κοινοτικά και άλλα κονδύλια, β) προβλέπονται ρυθμίσεις, ώστε ό,τι μπορεί να γυρίσει πίσω στα δημόσια ταμεία να διασφαλίζεται μέσω του «Ενιαίου Λογαριασμού» και γ) περιλαμβάνονται οδηγοί επιβίωσης στους άγριους νόμους της αγοράς, όπως η θεσμοθέτηση Ινστιτούτων Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης.

Λειτουργία οργάνων

Συγκεκριμένα, στο σχέδιο που παρουσιάστηκε, το Σάββατο στη Σύνοδο των πρυτάνεων και πιθανότατα σήμερα θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, έχει τα εξής βασικά χαρακτηριστικά:

● Συλλογικά όργανα, όπως η Σύγκλητος, αναλαμβάνουν καίριες αρμοδιότητες, ενώ επανεισάγεται το πρυτανικό συμβούλιο.

● Τα Συμβούλια μετατρέπονται σε γνωμοδοτικά όργανα, που απλώς προβαίνουν σε εισηγήσεις ή έκφραση γνώμης για θέματα στρατηγικής, εύρεσης πόρων, έκδοσης του Οργανισμού κ.ά.

● Επανέρχεται ο ορισμός του πανεπιστημιακού ασύλου, αλλά διατηρούνται οι διατάξεις περί άρσης του.

● Επανακαθιερώνεται η φοιτητική συμμετοχή στις διαδικασίες εκλογής των μονοπρόσωπων οργάνων.

● Καταργείται η «ποινή» της διαγραφής για τους «λιμνάζοντες» φοιτητές.

Χρηματοδότηση

Σε ό,τι αφορά την οικονομική λειτουργία των ΑΕΙ:

■ Προβλέπεται η δυνατότητα άντλησης από τους Ειδικούς Λογαριασμούς Ερευνας (ΕΛΚΕ) έως και του 50% των αποθεματικών τους για την κάλυψη λειτουργικών αναγκών και όποιου άλλου έργου ή σκοπού των ιδρυμάτων (!).

■ Ενεργοποιείται το επιχειρηματικό μοντέλο στην ανώτατη εκπαίδευση, με τη θεσμοθέτηση των Ινστιτούτων Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης που θα λειτουργούν με αμιγώς εμπορικούς όρους (δίδακτρα, έσοδα από επιχειρηματικές δραστηριότητες, όπως παροχή υπηρεσιών εκπόνηση μελετών, παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού κ.ά.).

■ Υποχρεώνει με μια συνταγή α λα ασφαλιστικό (ως προς την ενοποίηση των Ταμείων) τη μεταφορά των πόρων των ΕΛΚΕ που προέρχονται από τον κρατικό προϋπολογισμό στον «Ενιαίο Λογαριασμό», όπου βρίσκονται τα διαθέσιμα όλων των φορέων της Κεντρικής Κυβέρνησης.

Ψίχουλα δημοκρατίας

Αναλυτικότερα: Ο ανασχεδιασμός της δομής διοίκησης και λειτουργίας των ιδρυμάτων δεν απέχει από το πρώτο σχέδιο Μπαλτά, με εξαίρεση την περαιτέρω μείωση της βαρύτητας της ψήφου των φοιτητών στις εκλογές μονοπρόσωπων οργάνων (βλ. πρυτανικές κ.ά.).

Συγκεκριμένα, προβλέπεται η συμμετοχή των φοιτητών στην ψηφοφορία, αλλά η βαρύτητα της ψήφου περιορίζεται στο 20% επί του συνόλου των μελών ΔΕΠ (έναντι του 70% της πρότασης Μπαλτά), ενώ όσο μειώνεται η συμμετοχή τόσο μειώνεται και η ποσόστωση.

Από την άλλη βέβαια, με την αριθμητική πραγματικότητα (δεκαπλάσιος φοιτητικός πληθυσμός από τα μέλη ΔΕΠ) η ισχύς της ψήφου φαίνεται ανάλογη.

Πάντως, είναι εμφανής ο περιορισμός της δύναμης των παρατάξεων με την καθιέρωση της ατομικής ψήφου, αν και παραμένουν δυναμικοί παράγοντες, όπως οι ίδιες οι υποψηφιότητες και η... οργάνωση των παρατάξεων.

■ Επαναφορά της φοιτητικής συμμετοχής καταγράφεται και στα συλλογικά όργανα, όπως στη Σύγκλητο. Οχι ωστόσο με τους όρους πριν από το μεγάλο μαχαίρι του νόμου Διαμαντοπούλου.

Στη Σύγκλητο συμμετέχουν ο πρύτανης, οι αντιπρυτάνεις, οι κοσμήτορες, οι πρόεδροι των τμημάτων, ένας εκπρόσωπος των προπτυχιακών, ένας των μεταπτυχιακών ή υποψηφίων διδακτόρων και ένας από κάθε κατηγορία λοιπού προσωπικού. Πάντως, και με τους μισούς παρόντες θα μπορεί να συνεδριάζει.

■ Συστήνεται το πρυτανικό συμβούλιο, ενώ καθιερώνεται νέο σύστημα ανάδειξης των αντιπρυτάνεων. Ούτε σε κοινό ψηφοδέλτιο με τους πρυτάνεις (όπως παλιά) ούτε διορισμένοι από τους πρυτάνεις (όπως τώρα).

Με αυτόνομη εκλογική διαδικασία, αναδεικνύονται από άμεση μυστική και καθολική ψηφοφορία από ενιαία λίστα υποψηφίων για τετραετή θητεία.

Μάλιστα, εντός 50 ημερών από την ψήφιση του παρόντος σχεδίου νόμου θα πρέπει να διενεργηθούν εκλογές, καθώς οι νυν αντιπρυτάνεις είναι διορισμένοι από τους παρόντες πρυτάνεις.

■ Υποβαθμίζεται, αλλά δεν καταργείται η ηλεκτρονική ψήφος. Υστερα από δυο άγονες ψηφοφορίες προτείνεται εναλλακτικά με την επιστολική ψήφο.

■ Οπως και στο σχέδιο Μπαλτά, επανέρχεται ο ορισμός του ασύλου και οι «αιώνιοι» φοιτητές. Σε ό,τι αφορά το άσυλο, επανεισάγεται ο ορισμός, όπως τον είχε διαμορφώσει (έστω και ψαλιδισμένο) η Μαριέττα Γιαννάκου.

Οπως αναφέρεται: «Το ακαδημαϊκό άσυλο αναγνωρίζεται για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών, την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, την προστασία του δικαιώματος στη γνώση, τη μάθηση και την εργασία, έναντι οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει».

Η διατύπωση αναδιαμορφώνει τις παραγράφους 1 και 3 του άρθρου 3 του νόμου 3549/2007, προκειμένου να επαναδιατυπωθεί ο ορισμός του ασύλου.

■ Σε ό,τι αφορά τη φοιτητική ιδιότητα, «διατηρείται μέχρι την απονομή του τίτλου σπουδών, σύμφωνα με το ενδεικτικό πρόγραμμα σπουδών».

Ωστόσο, φοιτητές που έχουν υπερβεί τον ελάχιστο χρόνο φοίτησης, προσαυξανόμενο κατά δυο έτη (ν+2) δεν δικαιούνται παροχές σίτισης, στέγασης και διευκολύνσεων για τις μετακινήσεις τους, καθώς και μετεγγραφή.

Επιχειρηματικό προφίλ

Οσο για τις οικονομικές διατάξεις, αυτές αλλάζουν εντελώς το προφίλ διαχείρισης και λειτουργίας των δημόσιων Πανεπιστημίων όπως τουλάχιστον τα ίδια ήξεραν να λειτουργούν.

Βέβαια, η πυρίτιδα στα επιχειρηματικά έσοδα έχει ανακαλυφθεί. Ωστόσο τώρα, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αφήνοντας τις παλιές αντιρρήσεις βάζει υπογραφή και σφραγίδα στο επιχειρηματικό ΑΕΙ, δίνοντας μάλιστα και οδηγίες επιβίωσης χωρίς κρατική χρηματοδότηση. Θεμελιώδεις οι εξής δυο διατάξεις:

1) Με απόφαση της Συγκλήτου είναι δυνατόν «να αναλαμβάνει ο ΕΛΚΕ κάθε είδους έργο και δαπάνη για την εύρυθμη λειτουργία του οικείου Ιδρύματος, με δέσμευση του αντίστοιχου ποσού από τα αποθεματικά του ΕΛΚΕ, ύστερα από σύμφωνη γνώμη της Επιτροπής Διαχείρισής του».

2) Οι ερευνητικοί και τεχνολογικοί φορείς του άρθρου 13α του ν. 4310/2014, οι ΕΛΚΕ των ως άνω ερευνητικών και τεχνολογικών φορέων και των ΑΕΙ και τα Ερευνητικά Πανεπιστημιακά Ινστιτούτα (ΕΠΙ) που ιδρύθηκαν κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 17 του ν. 2083/1992, μεταφέρουν στον Ενιαίο Λογαριασμό τους πόρους που διαθέτουν και διαχειρίζονται και οι οποίοι προέρχονται από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Εν ολίγοις, τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ ωθούνται σε χρηματοδότηση σχεδόν αποκλειστικά μέσω των ειδικών λογαριασμών τους, όπου βρίσκονται κυρίως κοινοτικά κονδύλια ή έσοδα από άλλες ξένες ενέργειες και έργα.

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ - Άννα Ανδριτσάκη